از جهل فردی تا تجاهل سازمانی در ماجرای کاخ مرمر
دیشب یکی از بستگانم از من پرسید: واقعاً هاشمی با خانواده اش در کاخ مرمر زندگی می کرد؟ وقتی از چرایی سوالش پرسیدم، گفت: اخبار بیست و سی می گفت. تعجب کردم و پرسیدم: مطمئنی؟ گفت: خودم دیدم. من که مدتهاست جز فوتبال، تلوزیون نمی بینم و نمی دانم این بزرگوارچقدر درست می گوید؛ اما اینکه او با شنیدن خبر این گونه استنباط کرد و صراحتاً پرسید: «هاشمی با خانواده اش در کاخ مرمر زندگی می کرد؟»، جای افسوس دارد.
حتماً این خبر بیست و سی پیرو افاضات تاریخی رئیس بنیاد مستضعفان، جناب آقای پرویز فتاح بود. اینکه یک فرد به خاطر عدم اطلاع از تاریخ یک ساختمان، مطلبی را بگوید، ولو با تحریف و حتی دروغ آشکار، در زمره جهل فردی است و می توان با کمی تسامح و تساهل از کنارش رد شد؛ اما یک سازمان ، آنهم صدا و سیما، وقتی با آب و تاب به آن دامن می زند و در پربیننده ترین بخش خبری پخش می کند، دیگر جهل نیست و تجاهل مطلق است.
وقتی این بازی سیاسی را در آستانه انتخابات مجلس در صدا و سیما شروع کرده اند، نشان می دهد که هنوز و تا همیشه از اندیشه هاشمی و اقبال مردم به آن ترس که نه، وحشت دارند. وگرنه ، اولاً « آن مرد رفت» و سومین سالگرد ارتحالش را همین اواخر گرفته اند و دلیلی ندارد که یک حقیقت آشکار را یک دروغ شاخدار کنند. ثانیاً، روسای قوا، اعضای ۳ دوره مجمع تشخیص و همه مسئولین و تمام کسانی که در سال های ۷۶ تا ۹۵ به مجمع تشخیص آمده بودند، خوب می دانند که کاخ مرمر با یک سالن و ۵ اتاق در طبقه پایین ، تقریباً ساختمان اداری جلسات مجمع و دیدارهای عمومی رئیس وقت مجمع بود و در طبقه بالا در یک اتاق کارشناسان میراث فرهنگی تا آخرین روز حیات آیت الله هاشمی رفسنجانی مستقر بودند و یک اتاق که منبت کاری و همیشه نمایشگاه هنر ایرانیان برای بازدید مهمانان خارجی مجمع تشخیص و رئیس آن بود که معمولاً شخصیت های سیاسی کشورها و سازمان های جهانی بودند.
در یک اتاق، آیت الله هاشمی و در اتاق دیگرش منشی ها مستقر بودند و آشکار تر از آن اطلاع رسانی از زندگی خانواده آیت الله در ساختمانی در همسایگی دیوار به دیوار حسینیه جماران است که پس از رحلت آیت الله ، موزه شده است و تاکنون بیش از صد هزار نفر به صورت فردی وگروهی از آن بازدید کردند. واقعاً مسئولان صدا و سیما فکر نکردند که با این گزارش خبری، حداقل اعتبار خویش را پیش همین صد هزار نفر از دست می دهند؟ یعنی تهیه یک گزارش دروغ از یک خبر دروغ چه منفعت سیاسی داشت و دارد که صدا و سیما حاضر است مهر بی اعتمادی بر پیشانی خویش بزند؟
با این اوصاف، پس از مصاحبه آقای فتاح، برخی خبرگزاری های مدعی اخلاق و ارزش و صداقت و راستی!!! که انگار دلشان برای خبرسازی در باره آیت الله هاشمی رفسنجانی تنگ شده بود، با تیتر« زندگی ۲۵ ساله هاشمی رفسنجانی در کاخ» و «کاخ مرمر آزاد شد»، عقده گشایی کردند و رضایت خویش را جلب نمودند!!!
واقعاً بی دلیل نبود که امام می گفتند: «هاشمی زنده است.» آن پیر روشن ضمیر چه فکورانه گفته بود و شگفتا که هاشمی را با مدرس یکی دانسته و گفته بودند: «مردان تاریخ تا همیشه زنده اند.»
حالا دیگر دشمنان هاشمی هم همین جمله را می گویند و تکرار می کنند. انگار مخالفانش با ذره بین می گردند و با سمعک گوش می دهند که ببینند و بشنوند کسی یک نکته منفی در زندگی ۸۰ و چند ساله هاشمی رفسنجانی یافته تا از آن مستند بسازند و در دانشگاه های کشور به نمایش بگذارند و گزارش خبری بسازند تا در پر بیننده ترین بخش خبری صدا و سیما پخش و پخش و باز پخش کنند تا رسالت رسانه ای خویش را انجام داده باشند!!!
حقیقت این است که کاخ مرمر تهران در سال ۱۳۱۶ به دستور رضا شاه پهلوی در زمینی به مساحتی ۳۵ هزار متر مربع احداث شد. طراحی و ساخت این کاخ توسط معماری ارمنی – ایرانی به نام لئون تادوسیان انجام شد. این کاخ به منظور محل کار و زندگی رضا شاه پهلوی بنا شد. پس از به سلطنت رسیدن محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۲۰، او از این کاخ به عنوان دفتر رسمی پادشاه و محل برگزاری دیدارها و ملاقات‌ها و شرفیابی‌ها استفاده می کرد. فوزیه و محمدرضا پهلوی در این کاخ با یکدیگر زندگی می‌کردند و مراسم عقد او با دو همسر بعدی اش، ثریا اسفندیاری و سپس، فرح پهلوی در همین کاخ برگزار شد. پس از حادثه ترور نافرجام محمدرضا پهلوی در سالن ورودی کاخ مرمرکه هنوز جای گلوله در سقف آن پیداست، دفتر ویژه شاه، به کاخ صاحبقرانیه انتقال یافت و کاخ مرمر در سال ۱۳۵۵ به موزه خاندان پهلوی تغییر کاربری داد. این موزه تا سال ۱۳۵۷ ؛ یعنی تنها به مدت ۲ سال با عنوان «موزه پهلوی» فعالیت می کرد که در آن اشیایی مانند وسایل شخصی شاه برای عموم به نمایش درمی‌آمد. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پس از انقلاب اسلامی موزه تعطیل شد و دوباره استفاده سیاسی از آن از سر گرفته شد. مدتی به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی استفاده می‌شد تا اینکه با ادغام کمیته در نیروی انتظامی و پس از مدتها بلاتکلیفی، قوه قضائیه در آن مستقر شد، آقایان صانعی و موسوی اردبیلی و یزدی تا سال ۷۵ در همین کاخ مستقر بودند؛ بعد از آن، چون این کاخ به ترمیم نیاز داشت، قوه قضائیه جابه‌جا شد و به کاخ شاهپور غلامرضا رفت. پس از فوت آیت‌الله هاشمی، در زمان ریاست موقت آیت الله موحدی کرمانی و ریاست آیت الله هاشمی شاهرودی جلسات مجمع تشخیص در همین محل برگزار می شد؛ یعنی تا حدود یک سال و نیم بعد از فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی.
آقای فتاح که گفته بودند: « پس از فوت ایشان با جر و بحث این کاخ تخلیه می‌شود و متأسفانه ما نمی‌دانستیم در این باره نزد چه کسی شکایت کنیم و به ملت چه بگوییم.» چرا نگفتند که پس از فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی، کاخ مرمر را از چه کسانی به سخنی پس گرفتند؟ هاشمی رفسنجانی که نبودند، چه کسانی با چه هدفی و برای چه کاری ، کاخ را تحویل ایشان نمی دادند؟ فتاح چیزی نگفت؛ اما خبرگزاری دانشجو با نقل از ایشان تیتر زد که « کاخ مرمر را بعد از ۲۵ سال سکونت به بدبختی از خانواده هاشمی گرفتیم.» یعنی دروغ روی دروغ.
تعجب اینجاست که صدا و سیما چرا فیلم تخیّلی اشغال کاخ مرمر را نیمه کاره رها کرد؟ مگر نه این است که رسالت این سازمان اطلاع رسانی است؟ خب بگویند و توضیح دهند و فیلم بسازند که بر سر این کاخ تا جابجایی مجمع به ساختمان قدیم مجلس، چه آمده است؟ تاخت و تاز جاعلان حقیقت آن قدر ناشیانه بود که روابط عمومی مجمع تشخیص را مجبور به واکنش کرد که در اطلاعیه ای گفت: « به دنبال اظهارات ریاست محترم بنیاد مستضعفان در برنامه نگاه یک و گزارش تهیه شده از سوی خبرگزاری صدا و سیما و برخی رسانه های دیگر، به اطلاع عموم می رساند: پس از رحلت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۵، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نامه‌ای در خصوص محل برگزاری جلسات مجمع به محضر رهبر انقلاب نوشتند و تقاضا کردند که جلسات مجمع به ساختمان مجلس قدیم منتقل شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی با پیشنهاد دبیر مجمع موافقت کردند و طی دوسال گذشته هیچ کدام از روسای مجمع در آن ساختمان مستقر نشدند و هیچ جلسه‌ای از مجمع تشخیص مصلحت نظام در آنجا تشکیل نشده است. لذا با هماهنگی آقای سعیدی‌کیا، ریاست وقت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، با وجود آنکه تنها بخشی از ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی در اختیار مجمع قرار گرفت، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجموعه ی کاخ مرمر را به بنیاد تحویل داد و از اردیبهشت سال ۹۷ جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام در مکان جدید برگزار گردیده است. مراحل بازگشایی موزه کاخ مرمر پس از تحویل این مجموعه از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مربوط به سایر نهادها و مراجع تصمیم‌گیر بوده و انتظار آن بود که گزارش امور صادقانه از سوی مدیران و مراجع خبری به اطلاع افکار عمومی رسانده شود.» کلمه «صادقانه» در جمله آخر اطلاعیه روابط عمومی مجمع تشخیص که از ناصادقی خبر برخی مدیران و مراجع خبری گلایه دارد، ترجمان دیگری از واژه «دروغ» است که انگار با هدفی خاص ساخته و به صورت فراگیر پرداخته شد.
محسن هاشمی که اگر این دروغ فتاحیه!! کمی تا قسمتی هم راست بوده باشد، به عنوان فرزند آیت الله حتماً در این کاخ زندگی کرده، وقتی هیاهوهای کاخ مرمری را شنید، در رشته توئیتی نوشت: «در مورد اظهارات آقای فتاح مبنی بر استقرار آیت الله هاشمی در کاخ مرمر، معتقدم این حرکت کاملاً انحرافی و تخریبی و تنها برای تبلیغات و انتخابات بود؛ البته فکر نمی‌کنم منظور آقای فتاح تخریب بوده، بلکه از صحبت ایشان سوءاستفاده شده است. بعید می‌دانم آقای فتاح قصد تخریب آیت‌الله هاشمی را داشتند. یا اینکه ایشان نمی‌دانسته در طول ۴۰ سال، ۲۰ و خرده‌ای سال قوه قضائیه در کاخ مرمر بوده است. در همه سال‌های پس از انقلاب، مقاماتی که مسئولیت‌های حکومتی داشته و دارند، در کاخ‌های بازمانده از دوره پهلوی مستقر هستند. مثلاً محوطه ریاست‌جمهوری از قدیم معروف به کاخ سفید بود که آقای روحانی در آن مستقر است. یا کاخ شاهپور غلامرضا که قوه قضائیه در آن مستقر است. جایی که آقای جهانگیری در آن مستقر و هیئت دولت تشکیل می‌دهد هم کاخ نخست‌وزیری بود. پایین‌تر از آن کاخ فرح است که شورای نگهبان آنجاست. ادعای زندگی آیت‌الله هاشمی در کاخ مرمر هم کذب است، خانواده ما اصلاً در این کاخ حضور نداشت و تنها جلسات مجمع در آن برگزار می‌شد.»
غلامرضا جوادی ، قائم مقام سابق و مدیرکل حوزه ریاست دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام در زمان ریاست مرحوم هاشمی، نیز در ارتباط با این صحبت های پرویز فتاح مبنی بر باز پس گیری کاخ مرمر از مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: « بعد از سازمان جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۷۶ و تفکیک مسئولیت مجمع تشخیص از مسئولیت های ریاست جمهوری در زمان مرحوم هاشمی، در یکی از جلسات شورای مجمع تشخیص موضوع مورد بحث، مکان جلسات بود. ساختمان فعلی مرکز ارتباطات در بالای بزرگراه رسالت، ساختمان فعلی شورای شهر و ساختمان دبیرخانه شورای امنیت از مکان های مورد نظر برای برگزاری جلسات مجمع تشخیص به شمار می رفت. به مرحوم دکتر حبیبی و بنده ماموریت داده شد تا پیشنهادها را بررسی کنیم. از ۳ محل مورد نظر بازدید کردیم و نهایتاً طی پیشنهادی به شورای مجمع، قرار بر این شد محل ساختمان فعلی شورای شهر و ساختمان دبیرخانه شورای امنیت برای جلسات مجمع تشخیص انتخاب شود که به علت دور بودن آنها از بافت اصلی پردیس حکومتی ( از تقاطع پاستور و خیابان فلسطین ) مورد تایید قرار نگرفتند و طبق تفسیر و مصوبه اعضای مجمع، قرار شد کاخ مرمر در خیابان قدس محل جلسات باشد، آقای هاشمی اصراری بر این امر نداشتند. ساختمان مرمر بعد از انقلاب در اختیار تشکیلات قضایی قرار گرفت و قوه قضاییه جدید با مسئولیت آیت الله یزدی در محل فعلی کاخ مرمر فعالیت می کرد که در مدتی که در انجا بودند، آسیب جدی به قسمت گنبد ساختمان وارد شد و در نهایت طی توافقی بین ریاست جمهوری وقت، میراث فرهنگی و قوه قضاییه، ساختمانی در ضلع شمالی کاخ مرمر به قوه قضاییه سپرده شد وساختمان مرمر تخلیه و مورد بازسازی قرار گرفت. ساختمان مرمر حدود ۲ سال مورد بازسازی من و یک مهندس دیگر قرار گرفت؛ چون آسیب های جدی به ساختمان وارد شده بود. طی مدتی که ساختمان مرمر مورد بهره برداری مجمع تشخیص قرار گرفته بود، از آن مراقبت می شد. اگر این ساختمان مورد استفاده قرار نمی گرفت، تخریب های بیشتری متوجه اش بود. ضلع جنوبی طبقه دوم ساختمان، استفاده اداری نمی شد و درتمام مدت به عنوان موزه هدایای ریاست جمهوری استفاده می شد. فرمایشات فتاح در همه بخش ها مورد تایید نیست. در آن دوره کسی به زور وارد ساختمان مرمر نشد، مجمع با مصوبه جلسه شورا در آن محل تشکیل جلسه می داد. از بودجه میراث فرهنگی مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان هزینه بازسازی گنبد ساختمان شد ؛ چون حمله سازمان منافقین به ساختمان مرمر باعث ایجاد آسیب هایی به کاخ شده بود. استفاده های ناصحیح خصوصاً در ضلع شرقی ساختمان در طبقه بالا که قبل از مجمع صورت گرفته بود، آسیب هایی را به ساختمان وارد کرده بود. مجموعه کاخ مرمر تا زمان تخلیه مجمع به صورت علمی مراقبت و توجه ویژه ای به آن می شد.»
رضا سلیمانی، مدیر کل روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام در زمان ریاست آیت الله هاشمی رفسنجانی، نیز در یادداشتی در این باره نوشت: « در ایام سومین سالگرد ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس فقید و اسبق مجمع تشخیص مصلحت نظام، جناب آقای دکتر فتاح، رئیس محترم بنیاد مستضعفان، در یک برنامه تلویزیونی گفتند: آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بعد از ریاست جمهوری، ۲۵ سال قبل در کاخ مرمر مستقر شدند که نباید می‌شدند و...
هرچند بعید می‌دانم ریاست محترم بنیاد، از سوابق و تاریخچه کاربری این کاخ بعد از انقلاب اسلامی و نهادهای مستقر در آن، بی‌اطلاع باشند، ولی برای مزید اطلاع ایشان و تنویر افکار عمومی، نکاتی را یادآور می‌شوم.
پس از انقلاب اسلامی، کاخ مرمر، مدتی در اختیار کمیته انقلاب اسلامی و سپس قوه قضاییه و دادستانی کل انقلاب قرار گرفت و سالها به ترتیب، مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی، به عنوان رئیس قوه قضاییه، آیت‌الله یوسف صانعی، به عنوان دادستان کل کشور و بعدها، آیت‌الله محمد یزدی به عنوان رئیس قوه قضاییه، در آن مستقر و مشغول به کار بودند و حتی محل زندگی شخصی برخی از همین آقایان بود و اتفاقاً در زمان استقرار چند ساله آیت‌الله یزدی، تغییراتی در این بنای تاریخی بدون اطلاع سازمان میراث فرهنگی، ایجاد شد و بسیاری از وسایل هنری کاخ، مانند فرش‌ها، تابلوهای نفیس و صندلی‌ها، در یک اتاق، روی هم جمع شده و بعضاً آسیب‌هایی به وسایل وارد شده بود و احتیاج به مرمت داشت که بعدها بنیاد مستضعفان به عنوان مالک و سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی نگهداری کاخ، با همت مرحوم دکتر حسن حبیبی، اقدام به مرمت و بازسازی قسمت‌های خراب شده آن کردند.
پس از پایان دوره ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که همزمان، ریاست مجمع تشخیص را نیز بر عهده داشت و ضرورت انتقال ایشان به محل جدیدی به عنوان ساختمان مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۳ مرکز به عنوان مکان اداری مجمع، مورد بحث تیم کارشناسی اداری و حفاظتی قرار گرفت که اتفاقاً در تصمیم‌گیری آنها نیز، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هیچ نقش و نظری نداشتند.
پس از بازدید‌ها، بررسی‌ها و مشورت‌های لازم، براساس پیشنهاد دستگاه‌های امنیتی که باید محل مجمع به دلیل حضور روسای ۳ قوه و سایر مسئولان عالی رتبه نظام برای شرکت در جلسات و حتی دیدارهای شخصیت‌های داخلی و خارجی (خود آقای دکتر فتاح به عنوان رئیس کمیته امداد امام در همین ساختمان با آیت‌الله هاشمی دیدار کرده بود)، در منطقه‌ای امن و در کمربند حفاظتی ویژه قرار داشته باشد، نهایتاً با تفسیر و تصویب اعضای مجمع، به آیت‌الله هاشمی پیشنهاد شد این ساختمان که در خیابان پاستور و در مجاورت ساختمان‌های ریاست جمهوری، قوه قضاییه و در نزدیکی بیت رهبری و در حلقه حفاظتی ویژه قرار دارد، محل تشکیل جلسات مجمع تشخیص مصلحت باشد.
بنابراین، برخلاف ادعای مطرح شده، شخص آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، نقشی در انتخاب کاخ مرمر به عنوان ساختمان اداری مجمع تشخیص مصلحت نظام نداشتند و صرفاً به ابلاغ و مصوبه دستگاه‌های امنیتی و اعضای مجمع، عمل و تا آخرین روز حیاتشان، با هماهنگی کامل با میراث فرهنگی از آن مراقبت و نگهداری کردند و همیشه کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اتاقی در مجاورت اتاق کار آیت‌الله هاشمی داشتند تا هرگونه استفاده‌ای، ولو نصب بنر مناسبت‌ها، زیر نظر آنها باشد و حتی در آخرین ماه‌های حیات آیت‌الله هاشمی، با حضور متخصصان هنری و دانشگاهی، تمام درب‌ها، پنجره‌ها و بازشوها، مرمت شدند و شخص آیت‌الله چندین بار از روند ترمیم‌ها بازدید و مواردی را برای انجام بهتر کارها تاکید کردند.
جالب است که تا حدود ۲ سال پس از رحلت آیت‌الله هاشمی نیز، جلسات مجمع به دلیل عدم وجود ساختمان جایگزین مناسب، همچنان در کاخ مرمر به ریاست موقت آیت‌الله موحدی کرمانی و دائم آیت‌الله هاشمی شاهرودی، برگزار می‌شد و محل رفت و آمد رئیس جدید و اعضای دفتر ایشان و دبیر و کارکنان دبیرخانه بود و پس از بازسازی و آماده شدن ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی، به‌تدریج این ساختمان تخلیه و در اختیار بنیاد قرار گرفت.
حال با توجه به سوابق و تاریخچه بعد از انقلاب اسلامی کاخ مرمر که مورد استفاده کمیته انقلاب، روسای قوه قضائیه و دادستانی کل قرار داشته، القاء این مطلب که آیت‌الله هاشمی خود این ساختمان را انتخاب کرده و بنیاد از ایشان پس گرفته، آنهم ۳ سال پس از رحلت و بدون اشاره به نقش ایشان برای جلوگیری از تخریب بنا و وسایل آن، درحالت خوشبینانه، نوعی بی‌انصافی، جفا و تحریف واقعیت در مورد شخصیتی است که خود در انتخاب این ساختمان اداری نقشی نداشته و بالطبع خانواده هم در آن حضور نداشتند.»
هرچند برای تنویر افکار عمومی و به مصداق ضرب المثل « عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» این ماجرا باعث شد که برگی دیگر از مظلومیت آیت الله هاشمی رفسنجانی برای مردم گشوده شد، اما منتظر باشید تا سوژه تازه تری توسط خبرسازان تهیه شود که مخالفان اندیشه های آیت الله هاشمی رفسنجانی تا زنده اند، دست بر نمی دارند؛ چون افکار اعتدالی آیت الله را برهم زننده کاخ و کوخ افراط و تفریط خویش می دانند.